Press "Enter" to skip to content

Πώς ψηφίζουν στην Αμερική

Σε λίγα 24ωρα θα διεξαχθούν τριπλές, ευρωπαϊκές και τοπικές, εκλογές στην Ελλάδα και τα κλισέ για τον “εκλογικό πυρετό” δίνουν και παίρνουν. Ανάμεσα σε πολλά που δυστυχώς εκχυδαΐζουν αφειδώς τη διαδικασία και τη σημασία της, όπως ο αριθμός των υποψηφίων και η πολιτική ποιότητα που αντιπροσωπεύουν, πριν λίγες μέρες μια συζήτηση με φίλη δικηγόρο και προσεχώς δικαστική αντιπρόσωπο ενέγειρε ενδιαφέρουσες πλευρές που αφορούν την ίδια τη διαδικασία και τον εκσυγχρονισμό της. Η κουβέντα με τα πολλά κατέληξε στο πώς γίνεται αυτή η διαδικασία στην άλλη μεριά του Ατλαντικού και η υπόσχεση ήταν να δοθεί μια σύνοψη σε αυτό το άρθρο. Μαζί μ’αυτή την υπόσχεση, δόθηκε και η υπόσχεση ότι όποιος το διαβάσει θα κλαίει …από τα γέλια.

Οι εκλογές στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μια κωμικοτραγική διαδικασία με βάση τα όσα γνωρίζουμε στις Δημοκρατίες της Ευρώπης. Κατά ένα παράδοξο τρόπο, όπως συμβαίνει με πολλά πράγματα στην Αμερικανική κοινωνία, φαίνεται να λειτουργούν. Από το “φαίνεται” όμως μέχρι τη διασφάλιση της δημοκρατικότητας μιας τέτοιας διαδικασίας και συνεπώς της εκλογής των ηγετών, ίσως υπάρχει μια μικρή …άβυσσος.

Επειδή στις ΗΠΑ γίνονται εκλογές για διάφορα σώματα, τόσα που ούτε όσοι τα ψηφίζουν δεν τα γνωρίζουν, στο συγκεκριμένο άρθρο θα συνοψίσουμε κάποια βασικά σημεία της εκλογής ενός από τα πιο σημαντικά, αν όχι το ισχυρότερο, των πολιτικών αξιωμάτων του πλανήτη, αυτό του Προέδρου.

Οι εκλογές στις ΗΠΑ λέγεται ότι βγάζουν πλανητάρχη και αν και πολλοί κάνουν το πρωτότυπο αστείο με τον γνωστό κυνωδό, ίσως είναι μια διαδικασία λιγότερο σοβαρή απ’όσα συμβαίνουν στα κέντρα ψυγαγωγίας που ο ταπεινός μικροφωνοκράτορας εμφανίζεται.

Θα περάσουμε χωρίς να ακουμπήσουμε τη διαδικασία της ανάδειξης των υποψηφίων, γιατί αυτή δεν αποτελεί θεσμοθετημένη διαδικασία από τους νόμους του κράτους (ποιου κράτους;) παρά μόνο παράδοση των κομμάτων. Θα ασχοληθούμε με τα όσα συμβαίνουν από τη στιγμή που έχουν ανακοινωθεί οι υποψήφιοι, κάτι που πρόκειται να συμβεί το καλοκαίρι του 2020 για τις επόμενες προεδρικές εκλογές, που έχουν ξεκινήσει …από πέρσι.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η εκλογή του Προέδρου ορίζεται από το Σύνταγμα των ΗΠΑ. Σε ποιο άρθρο; Σε κανένα. Οι ΗΠΑ έχουν φροντίσει να μην έχουν ολοκληρωμένο Σύνταγμα, αλλά κάθε φορά που χρειάζονταν κάτι έκαναν ένα παράρτημα και το έχωναν μέσα. Έτσι, διάφορα παραρτήματα του Συντάγματος ορίζουν σε Ομοσπονδιακό επίπεδο το πώς εκλέγεται ο Πρόεδρος. Θα μπορούσε κανείς να ξεκινήσει από αυτό το σημείο και να αναλύσει στη συνέχεια το πώς φτάνουμε ως εκεί, όμως έτσι θα χαθεί η χρονική συνέχεια της διαδικασίας και από περιγραφή ενός τραγέλαφου το συγκεκριμένο άρθρο θα γίνει λίγο πιο δύσκολο από επιστημονική εργασία θεωρητικών μαθηματικών.

Ας θεωρήσουμε λοιπόν ότι είναι Ιούλης, λίγους μήνες πριν την εκλογή του Προέδρου, η οποία λαμβάνει χώρα προς το τέλος της χρονιάς (θα εξηγήσουμε παρακάτω πότε ακριβώς). Βγαίνεις από το σπίτι να πας στο σουπερμάρκετ για τα απαραίτητα. Στο δρόμο σε πλησιάζουν κάποιοι τύποι με κάτι χαρτιά που υπογράφει κόσμος. Νομίζεις ότι κάνουν συλλογές υπογραφών για κάποιο σκοπό, για την προστασία του περιβάλλοντος ή για την ανακαίνιση των λαμπτήρων στους δρόμους. Όμως κάνεις λάθος! Είναι η διαδικασία με βάση την οποία εγγράφεσαι για …να ψηφίσεις! Προκειμένου να ψηφίσει κανείς στη μέρα των εκλογών (Election Day) ή πιο σωστά να είναι ψηφοφόρος στο σώμα που κρίνει τη λαϊκή ψήφο (popular vote) πρέπει να έχει εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους. Εκεί δεν είναι κανείς de facto, είναι μια διαδικασία που πρέπει να γραφτείς. Μπορείς να γραφτείς στο εκλογικό κέντρο κάποιου κόμματος, αλλά μπορείς να γραφτείς και στο δρόμο, που μαζεύουν τις υπογραφές οι εθελοντές του κάθε κόμματος! Καταλαβαίνει κανείς ότι ήδη η διαδικασία των φοιτητικών εκλογών σε σύλλογο τμήματος που φοιτούν μερικές δεκάδες άτομα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη σοβαρότητα.

Αφού πηγαίνοντας για να αγοράσεις το ταπεινό αλλά χρήσιμο χαρτί υγείας, γράφτηκες και στο ταπεινό αλλά χρήσιμο χαρτί που θα χρησιμοποιηθεί για την κατάρτιση του εκλογικού καταλόγου, παρακολουθείς μερικούς μήνες τηλεόραση για να γίνει το μυαλό σου μαρούλι μέχρι τη μέρα που θα πας να ψηφίσεις. Αυτή η μέρα θα είναι μια Τρίτη του Νοέμβρη, η Τρίτη που πέφτει μεταξύ 2 και 8 του 11ου μήνα του χρόνου.

Τον Αύγουστο, ωστόσο, πας ταξίδι σε μια άλλη Πολιτεία. Η ζέστη είναι αφόρητη. Βγαίνεις από το δωμάτιο του ξενοδοχείο και αποφασίζεις να φας ένα παγωτό. Πηγαίνοντας για την παγωμένη απόλαυση όμως παγώνεις όταν συνειδητοποιείς ότι και σ’αυτό το δρόμο σου ζητούν να εγγραφείς στους εκλογικούς καταλόγους. Δεν έχει σημασία αν έχεις γραφτεί κι αλλού. Μπορείς να υπογράψεις κι εκεί, με κάποιο τρόπο μαγικό ίσως βρεθεί κάποια λύση, με κάποιον άλλο τρόπο μπορεί και κανείς ποτέ να μη μάθει αν βρέθηκε. Γενικά γράφεται όποιος θέλει, για όποιον θέλει στους εκλογικούς καταλόγους. Αλλά αν δεν έχεις γραφτεί δε μπορείς να ψηφίσεις, να το θυμάσαι αυτό!

Και περνάνε οι μήνες και έρχεται η ώρα να ψηφίσεις. Για κάποιο λόγο το FOX News σου έχει κάνει το μυαλό τόσο πατάτα που αποφασίζεις να κάνεις επανάσταση και να ψηφίσεις τον Mickey Mouse. Για κάποιο λόγο ο Mickey Mouse δεν είναι μόνο ένας ποντικόμορφος ήρωας της Disney, αλλά και ένας 35χρονος στο Wyoming που γεννήθηκε μετά το γάμο που έκαναν οι γονείς του την πρώτη φορά που πήγαν μετά το σχολείο στο Las Vegas.

Έτσι, φτάνεις στο εκλογικό κέντρο. Δεν ξέρεις αν θα έχει πολύ ή λίγο κόσμο. Αν είσαι λευκός μάλλον θα ξεμπερδέψεις γρήγορα, γιατί στο εκλογικό κέντρο που ψηφίζεις μαζί σου ψηφίζει λίγος κόσμος. Αν είσαι από άλλη φυλή τότε μάλλον θα πρέπει να περιμένεις όλη μέρα κάτω από τον καυτό ήλιο, τη βροχή, ή το χιόνι, ανάλογα σε ποια Πολιτεία βρίσκεσαι. Όλοι έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν, ανεξαρτήτως φυλής, αλλά κανείς δεν ορίζει ότι πρέπει να είναι και για όλους το ίδιο εύκολο να ψηφίσουν, έτσι;

Φτάνει η ώρα να γίνει η ταυτοποίηση στον εκλογικό κατάλογο. Προφανώς δεν έχεις μαζί σου την ταυτότητα, γιατί πολύ απλά στις ΗΠΑ δεν υπάρχει αστυνομική ταυτότητα. Συνήθως αυτό το σκοπό εξυπηρετεί η άδεια οδήγησης. Τι γίνεται όμως αν δεν έχεις άδεια οδήγησης; Δεν είναι κανείς άλλωστε υποχρεωμένος από το νόμο να έχει άδεια οδήγησης, ούτε και διαβατήριο – κοινώς δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να έχει κάποιο στοιχείο ταυτοποίησης. Αρκεί βέβαια να μην είναι μετανάστης, αυτός πρέπει να κουβαλάει 250000 έγγραφα, ηλεκτρονικά και φυσικά, μαζί του. Δεν ανησυχείς για αυτό το γεγονός όμως. Η Jessica και ο Todd είναι εκεί ως 2 μάρτυρες που επιβεβαιώνουν ότι σε γνωρίζουν, όπως γνωρίζουν και όποιον άλλον χρειάζεται και ψηφίζεις κανονικά. Αν δεν έρθει άλλος για να πει ότι είσαι εσύ, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Τώρα αν πας να ψηφίσεις με το όνομα της γιαγιάς σου που ξέρεις ότι δε θα πάει να ψηφίσει και όμως εγγράφηκε με κάποιο τρόπο στον εκλογικό κατάλογο, ε, ίσως και να συμβαίνουν αυτά, αλλά δεν είναι σωστά πράγματα για να συμβαίνουν και σε μια αγγελικά πλασμένη κοινωνία όπως αυτή μιας παγκόσμιας υπερδύναμης.

Αφού έρχεσαι στο τεχνολογικά υπεραναπτυγμένο μετα-παραβάν, παίρνεις στα χέρια σου το ψηφοδέλτιο. Ναι, είναι ένα, δεν έχει πολλά, για λόγους μάλλον οικολογικούς. Ωστόσο, δε βρίσκεις μέσα τον Mickey Mouse. Δεν πειράζει, άλλωστε και αρκετοί άλλοι που είναι όντως υποψήφιοι δεν αναγράφονται στο ψηφοδέλτιο. Μια επιτροπή αποφάσισε με βάση τα προγνωστικά ποιος θα πρέπει να αναγράφεται και με ποια σειρά στο ψηφοδέλτιο, όσο χωράει το χαρτί. Έτσι, μπορείς να πάρεις ένα άλλο χαρτί και να ψηφίσεις τον Mickey Mouse και να μην ψηφίσεις κάποιον από τους δύο υποψήφιους που φιγουράρουν στην κορυφή του ψηφοδελτίου, τον John Morgan και τον Mark Heizenberg.

Οι περισσότεροι ωστόσο ψηφίζουν κάποιον μεταξύ των Morgan και Heizenberg. Τουλάχιστον έτσι νομίζουν. Όμως για τον Πρόεδρο δεν ψηφίζει ο λαός. Ο λαός ψηφίζει τους εκλέκτορες. Οι εκλέκτορες, που δεν αναγράφονται και δεν τους ψηφίζεις, είναι αυτοί που αντιστοιχούν στον Πρόεδρο της καρδιάς σου, όπως αυτοί έχουν δηλώσει. Ωστόσο, αν και συμβαίνει σπάνια, σε 26 από τις 50 Πολιτείες μπορούν να αλλάξουν γνώμη τη μέρα της εκλογής από το σώμα των εκλεκτόρων χωρίς καμία συνέπεια από το Νόμο. Για οικονομία λόγου, εδώ θα θεωρήσουμε ότι οι εκλέκτορες είναι “τίμιοι” και δε θα υπάρξει το σενάριο που θα ψηφίζεις Morgan και θα βγαίνει Heizenberg.

Ποιοι εκλέκτορες όμως θα εκλεγούν; Α! Δεν είναι δεδομένο αυτό. Οι περισσότερες πολιτείες δίνουν όλους τους εκλέκτορες σε όποιον κερδίσει τις περισσότερες ψήφους από το λαό. Έτσι μπορεί ένας υποψήφιος να πάρει 51% σε μία Πολιτεία και 0% σε μία άλλη με ίδιο πληθησμό και έχοντας το 25.5% των ψήφων να έχει τους ίδιους εκλέκτορες με τον αντίπαλό του που πήρε το 74.5% των ψήφων. Τέλειο; Ε, υπάρχει ακόμα πιο τέλειο. Πέρα από αυτό το σύστημα υπάρχουν και 2 πολιτείες που αντί να δίνουν όλες τις ψήφους στον πρώτο δίνουν κάμποσες στον πρώτο της Πολιτείας και τις υπόλοιπες στον πρώτο κάθε εκλογικής περιφέρειας.

Με λίγα λόγια η εκλογή των εκλεκτόρων είναι ένα μαγικό νούμερο που βγαίνει μέσα από έναν τρελό αλγόριθμο μετά από τη συλλογή ψήφων. Είναι πολύ πιο σίγουρο σε ποια σχολή θα περάσεις μετά την κατάρτιση του μηχανογραφικού των πανελλαδικών, από το πόσους εκλέκτορες θα έχει ο κάθε υποψήφιος με το μέρος του, με βάση τις ψήφους που ουσιαστικά τον επιλέγουν μέσα από τη διαδικασία της δυνητικής λαϊκής ετυμηγορίας.

Με αυτό το μαγικό τρόπο, ο Morgan μαζεύει το 52% των ψήφων και ο Heizenberg το 48%. Ο Michey Mouse έχει πάρει την ψήφο σου και οι εκλέκτορες μαζεύονται το Δεκέμβρη για να εκλέξουν τον Πρόεδρο. Κατά τρόπο επίσης “μαγικό” όλοι ξέρουν ότι ο Heizenberg είναι ο εκλεγμένος πρόεδρος, αφού έχει περισσότερους εκλέκτορες. Η διαδικασία, αν και ουσιαστική, είναι απλά τυπική, αφού οι εκλέκτορες κάνουν “τίμια” το καθήκον τους και ο Heizenberg ανακηρύσσεται επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ, με την ορκομωσία να λαμβάνει χώρα περί τα τέλη Γενάρη του επόμενου έτους.

Πώς σου φάνηκε όλο αυτό; Αν δε σ’άρεσε μην ανησυχείς, μέσα σε 1.5 χρόνο θα έχει ξεκινήσει η διαδικασία για την ανάδειξη των υποψηφίων για τις επόμενες εκλογές, οπότε δε χρειάζεται να σκέφτεσαι τι πήγε στραβά, στο επόμενο Λόττο μπορεί να βγει αυτός που ψήφισε ο κόσμος, ή τέλος πάντων αυτός που θα ήθελαν οι περισσότεροι να ψηφιστεί. Μεταξύ άλλων, μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία έχεις ψηφίσει και για μια σειρά ακόμα αξιώματα, κυρίως τοπικά, που όμως ποτέ δε βγήκαν στην επιφάνεια και με κάποιο τρόπο κάποιοι άνθρωποι απέκτησαν εξουσία και ω του θαύματος, ανάμεσά τους και ο Mickey Mouse, που πλέον έχει μια διοικητική θέση στην Κομητεία που διαμένει, στο εξωτικό Wyoming.