Η Θεσσαλονίκη στο προσκήνιο: 100 χρόνια μετά την καταστροφική φωτιά που έπληξε την προσφυγούπολη
Η μεγάλη φωτιά κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος της πόλης στην οποία είχαν βρει καταφύγιο χιλιάδες πρόσφυγες, ωστόσο για ακόμα μία φορά η Θεσσαλονίκη έχει γίνει τόπος πολυπολιτισμικής αμνηστίας.
Όλα ξεκίνησαν από ένα προσφυγικό φτωχόσπιτο στην οδό Ολυμπιάδος 3, όταν πετάχτηκε μια σπίθα από τη φωτιά του μαγειριού κι έπεσε στην διπλανή αποθήκη με το άχυρο. Αυτό ήταν και το γεγονός που σηματοδότησε μια νέα φάση στην ιστορία της συμπρωτεύουσας, Θεσσαλονίκης. Έναν αιώνα πριν, στις 18 Αυγούστου 1917, η πυρκαγιά μετατράπηκε σε κόλαση που κατέστρεψε 9,500 σπίτια, άφησε ένα ολόκληρο τετραγωνικό χιλιόμετρο στις στάχτες καθώς και 70,000 άστεγους.
Καθώς αποτελούσε το κέντρο επιχειρήσεων για τις συμμαχικές δυνάμεις στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Θεσσαλονίκη δεν είχε Πυροσβεστική Υπηρεσία και τα αποθέματα νερού είχαν επιταχθεί από ξένους στρατιώτες, πράγμα το οποίο σε συνδυασμό με το Βαρδάρη που έπνεε δυνατά, κατάφερε η Μεγάλη Πυρκαγιά της πόλης να πάρει ιστορικές διαστάσεις.
« Η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων»
Η Μεγάλη Πυρκαγιά ήταν η αρχή του τέλους για την «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», το χωνευτήρι που είχε εξελιχθεί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Πολλοί από τους 52.000 Εβραίους που κατέληξαν άποροι έφυγαν στη συνέχεια· αλλά ήταν το σχέδιο ανοικοδόμησης υπό την επίβλεψη του Γάλλου αρχιτέκτονα Ερνέστου Εμπράρ που ισχυροποίησε την ομογενοποίηση της Θεσσαλονίκης.
«Ήταν η πρώτη και η τελευταία λογική και ολιστική ανάπτυξη της πόλης», λέει η Λίνα Λιάκου, αρχιτέκτονας και Πρόεδρος της Μητροπολιτικής Αναπτυξιακής Θεσσαλονίκης. Ο Εμπράρ προήγαγε το Ευρωπαϊκό πρότυπο κέντρου με λεωφόρους και ανοιχτές πλατείες, με σκοπό να περιορίσει τον γεμάτο μιναρέδες ορίζοντα της πόλης και να από-Οθωμανοποιήσει την πόλη. Αλλά το σχέδιο του εγκαταλείφθηκε τις επόμενες δεκαετίες οδηγώντας στην ad hoc ανάπτυξη στα προάστια αλλά και στην μοντέρνα, πυκνοκατοικημένη Θεσσαλονίκη με τα πολυώροφα κτίρια.
Ο Γιάννης Μπουτάρης, ο δήμαρχος της πόλης από το 2011, προσπάθησε να γυρίσει το ρολόι πίσω στην περίοδο πριν από τη μεγάλη φωτιά, δίνοντας έμφαση στο Εβραϊκό και Τουρκικό παρελθόν. Η Λιάκου, 32 ετών, εξεπλάγη από την αλλαγή, όταν επέστρεψε το 2014 μετά από 6 χρόνια απουσίας: «Άφησα μια πόλη που ήταν εσωστρεφής και πολύ συντηρητική. Ωστόσο, από το 2014 άρχισε να γίνεται η πολιτιστική, δημιουργική, νεανική πόλη που είναι σήμερα».
Εκτός από την πολυπολιτισμική αμνηστία, ο Μπουτάρης υποστηρίζει τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων ενώ επιβλέπει την δημιουργική τόνωση των εμπορικών επιχειρήσεων που άφησε πίσω η κρίση. Η προοπτική της αλλαγής της Θεσσαλονίκης σε μία Βερολινέζικου τύπου πόλη με στοιχεία χίπστερ και ελευθεριότητας δεν έγινε αποδεκτή από όλους: ο μητροπολίτης της πόλης δήλωσε ότι θα προτιμούσε να αυτοκτονήσει παρά να τελέσει την ορκωμοσία του πρώην αλκοολικού, οινοπαραγωγού Δημάρχου με τα τατουάζ.
Η Θεσσαλονίκη σε αριθμούς…
27,2% έφτασε ο δείκτης ανεργίας της περιοχής το Νοέμβριο του 2012
19% η ανάπτυξη στον τουρισμό επί Μπουτάρη από το 2010 έως το 2013
295 π.Χ. χρονολογία κατά την οποία η πριγκίπισσα της Μακεδονίας Θεσσαλονίκη, η οποία έδωσε και το όνομα της στην πόλη, πέθανε
9 η θέση της Θεσσαλονίκης στην κατάταξη του National Geographic με τις πόλεις με την καλύτερη νυχτερινή διασκέδαση το 2015. Θεωρείται ότι έχει τα περισσότερα μπαρ και καφέ στην Ευρώπη, αναλογικά με τον πληθυσμό της
17 το νούμερο της οδού Αποστόλου Παύλου, στην οποία γεννήθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ, κι έπειτα Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας
Και σε εικόνες…
Ο Άρης Γεωργίου ίδρυσε το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και θεωρείται ένας από τους στυλοβάτες της μεταπολεμικής ελληνικής φωτογραφίας. Εδώ μπορείτε να βρείτε ένα κατάλογο με πρόσφατο δείγμα της δουλειάς του στην Αυστραλία.
Η ιστορία σε περίπου 100 λέξεις
Ιδρύθηκε το 315 π.Χ. από τον σύζυγο της Θεσσαλονίκης, τον Κάσσανδρο κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου. Υποτάχθηκε στους Ρωμαίους το 168 π.Χ. Ο Κωνσταντίνος, ο πρώτος χριστιανός Ρωμαίος αυτοκράτορας, επέλεξε τη Θεσσαλονίκη ως έδρα καθώς κατοχύρωσε τη βασιλεία του, ενώ η πόλη ήταν υποψήφια ως αυτοκρατορική πρωτεύουσα. Το Βυζάντιο ουσιαστικά επικράτησε, πράγμα το οποίο δεν εμπόδισε τη φυσική επέκταση της Θεσσαλονίκης αλλά ούτε και την πλούσια πολιτιστική επιρροή. Οι Κέλτες, οι Γότθοι, οι Άβαροι, οι Σλάβοι, οι Νορμανδοί, οι Φράγκοι και οι Σαρακηνοί πειρατές, όλοι τους, εποφθαλμιούσαν τα πλούτη της, αλλά γύρω στο 1430 κατακτήθηκε μόνιμα από τους Οθωμανούς. Η τοπική κοινωνία πήρε ξεκάθαρα ένα Εβραϊκό χαρακτήρα μετά την εκδίωξη των Σεφαραδιτών από την Ισπανία το 1492. Τριάντα χρόνια μετά, εκτιμάται ότι το 56% του πληθυσμού ήταν Εβραίοι, μια αδιάλειπτη παρουσία μέχρι την πυρκαγιά του 1917 αλλά και το Ολοκαύτωμα που μέτρησε δεκάδες χιλιάδες θύματα.
Η Θεσσαλονίκη με εικόνα και ήχο
Παρόλο που γυρίστηκε στην Αλγερία και στα γαλλικά, το βραβευμένο με Όσκαρ το 1969 πολιτικό θρίλερ του Κώστα Γαβρά «Ζ», είναι μία μυθιστορηματική καταγραφή της δολοφονίας του αριστερού πολιτικού Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη.
Το τετραμελές συγκρότημα από τη Θεσσαλονίκη Τρύπες, θεωρήθηκε το κορυφαίο ανάμεσα στα post-punk ελληνικά συγκροτήματα. Ακόμα και στην συντηρητική μεταπολεμική περίοδο, η πόλη διατήρησε μια μουσική παράδοση.
Για τι μιλάνε όλοι στην πόλη
Το πολυδάπανο (1,1 δις ευρώ) κυβερνητικό έργο για την κατασκευή της πρώτης γραμμής του Μετρό πρωτοπαρουσιάστηκε το 1999 και ξεκίνησε το 2006. Η ελληνική κρίση αναμφίβολα επιβράδυνε τις εργασίες για των 10χλμ και 13 σταθμών κεντρικό άξονα της πρώτης γραμμής του μετρό – το 2020 αποτελεί την τελευταία προθεσμία που δόθηκε. «Κατά τη γνώμη μου, αν το αναλάμβανε η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα είχε ήδη ολοκληρωθεί», λέει η Λιάκου και συνεχίζει αναφέροντας ότι «Έχει προκαλέσει μεγάλες αντιπαραθέσεις το όλο ζήτημα καθώς πολλοί άνθρωποι έχουν κλείσει τις επιχειρήσεις τους ενώ ταυτόχρονα έχει πληγεί η περιοχή γύρω από τα έργα του μετρό.
Προβλέψεις για το μέλλον της πόλης
Επωμισμένοι τα μέτρα λιτότητας αλλά αξιοποιώντας στο έπακρο τους περιορισμένους πόρους και την αυξανόμενη πολιτιστική αξιοπιστία.
«Τα πρώτα χρόνια (μετά την εκλογή του Μπουτάρη) αφορούσαν στη διαχείριση της κρίσης, τώρα είναι περισσότερο ένα ολιστικό είδος προσέγγισης» λέει η Λιάκου. Η Θεσσαλονίκη λάνσαρε τη στρατηγική για την Αστική Ανθεκτικότητα το Μάρτιο, πρώτη φορά που μία ελληνική πόλη έχει δεσμευτεί σε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο (πριν απ’ αυτό, κάθε Δήμος ήταν υποχρεωμένος να φτιάξει ένα πενταετές πλάνο). Το να συσκέπτεσαι σε συνεργασία με τους πολίτες σχετικά με θέματα όπως η ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου (Νέας παραλίας) δεν είναι μία φιλοσοφική πολυτέλεια, αλλά μια ανάγκη. «Δεν μπορούμε άλλο να δημιουργούμε ένα μεγαλεπήβολο ουτοπικό σχέδιο όπως ο Εμπράρ. Πρέπει να βρούμε ένα τρόπο να συν-διαχειριστούμε τον αστικό χώρο μαζί με τους πολίτες – εστιάζοντας στη μικρή κλίμακα του πεζοδρομίου, του οικοδομικού τετραγώνου».
Κάποιοι ανησυχούν σχετικά με την εξάρτηση από εξωτερικές χορηγήσεις ώστε να επιτευχθούν κι αυτά τα σχέδια: η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει ήδη χρηματοδοτήσει τα έργα υποδομής αλλά αναμένονται πιθανόν κι άλλα χρήματα από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Μια τελευταία ματιά
Μπορείς να περιπλανηθείς σε μια ιστορία 500 ετών μέσα από παζάρια, σφαγές και γενίτσαρους στο βιβλίο του Mark Mazower «Η πόλη των φαντασμάτων 1430-1950».
Be First to Comment