Η γνωριμία μου με τους Στωικούς φιλοσόφους έγινε όταν διάβασα απόσπασμα του ‘Περί καλής ζωής’ του Επίκτητου. Εκεί, ο Επίκτητος διαχωρίζει τον κόσμο σε δύο σφαίρες: τη σφαίρα εξωτερικής επιρροής και τη σφαίρα εσωτερικής επιρροής, τα όρια μεταξύ των οποίων ορίζουν αυτό που ονόμασε “σφαίρα επιλογής”. Στη σφαίρα επιλογής ανήκουν πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε: η συμπεριφορά μας, η προσπάθειά μας, το πώς μιλάμε στον εαυτό μας και στους άλλους. Έξω από αυτήν τη σφαίρα βρίσκονται παράγοντες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε: το παρελθόν μας, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές άλλων ανθρώπων, τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, τα ένστικτά μας και τα φαινόμενα του φυσικού κόσμου. Θαύμασα αμέσως τον Επίκτητο, διότι από τις διδασκαλίες του λείπει κάτι που δυστυχώς η σύγχρονη κοινωνία (Ελληνική και μη) έχει σε εκνευριστικά μεγάλο βαθμό: η ηθικολογία.
Οι Στωικοί έβλεπαν την άποψη σαν την πηγή της μεγαλύτερης δυστυχίας. Κατ’ εκείνους, η άποψη είναι αυτή που παίρνει αντικειμενικές καταστάσεις και τις μετατρέπει σε καλές, κακές, άδικες, απαραίτητες και ούτω καθεξής. Είναι αυτή που παίρνει πράγματα που δεν έχουν να κάνουν με εμάς και τα προσωποποιεί. Έβλεπαν την άποψη σαν προσπάθεια να ασκήσεις έλεγχο σε κάτι το οποίο είναι έξω από τη “σφαίρα επιλογής” σου. Τη στιγμή που ήρθε στη ζωή μου αυτή η φιλοσοφία ταίριαξε γάντι. Είδα μεγάλες αλλαγές στον εαυτό μου.
Προφανώς, ερχόμουν σε αντιπαράθεση πολύ πιο σπάνια. Απέταξα κάθε μορφής ενοχή για ό,τι βρίσκεται έξω από τη “σφαίρα επιλογής” μου. Απέβαλα πολύ άγχος. Επικεντρώθηκα στην προσωπική μου βελτίωση, γιατί δεν είχα πλέον να ανησυχώ για όσα δεν μπορούσα να ελέγξω. Στις γραμμές μεταξύ υγειούς αντιμετώπισης και βολέματος όμως, κάπου χάθηκα. Όπως θα έκανε και κάθε άνθρωπος. Τα όρια της “σφαίρας επιλογής” μου γίνονταν ολοένα και πιο στενά. Το “εστιάζοντας μόνο σε ό,τι μπορώ να ελέγξω” έγινε “αγνοώ τους γύρω μου”. Οι προεκτάσεις ήταν αποκαρδιωτικές. Πλέον έσπευδα να συμπεράνω πως οτιδήποτε σχετικό με το κοινωνικό γίγνεσθαι είναι έξω από μένα. Έσπευδα να συμπεράνω πως δεν μπορούσα να αλλάξω τίποτα παρά μόνο τον εαυτό μου.
Γιατί αποφάσισα να βρω την ισορροπία; Γιατί δεν θέλω να παρασύρομαι από τα γεγονότα. Θέλω να είμαι μέρος τους. Είναι ένας μεγάλος φόρος τιμής στη ζωή. Και δε θέλω να την αφήσω να περάσει από πάνω μου, ενώ εγώ κοιτάω. Όλες οι σύγχρονες φιλοσοφίες διατείνονται πως οι Στωικοί είχαν δίκιο. Είμαι σίγουρη πως ο τρόπος που εξελίχθηκα εγώ μέσα σε αυτό το ταξίδι, είναι ο ίδιος τρόπος που θα εξελισσόταν κάθε ατελές ον, όπως οι άνθρωποι. “Είναι εντάξει να μην έχεις άποψη”, “Πώς το να μην έχω άποψη βελτίωσε την ποιότητα της ζωής μου”, “Γιατί πρέπει να εξασκηθείς στο να μην έχεις άποψη”. Όλες αυτές οι new age, ψευτο-φιλοσοφικές αναζητήσεις που σε σπρώχνουν στην απραγία και στην απάθεια σκοτώνουν τη δημιουργικότητά σου, σκοτώνουν το δυναμισμό σου, σκοτώνουν τον τσαμπουκά σου. Βρες τη χρυσή γραμμή. Δε χρειάζεται να λες την άποψή σου παντού. Μπορεί να χρειάζεται να την κρατήσεις για τον εαυτό σου. Αλλά έχε άποψη. Να είσαι σε ετοιμότητα για ό,τι μπορεί να αποφασιστεί χωρίς εσένα για σένα.
Μάθε να μιλάς και να υποστηρίζεις το λόγο σου: για την οικονομία, την έκτρωση, την εξωτερική πολιτική, την εγκληματικότητα, την κλιματική αλλαγή, τη φορολογία, την οπλοκατοχή. Όχι όμως αποσπασματικά. Ο Γιώργος δεν είναι “ΠΑΟΚ στο ποδόσφαιρο και Παναθηναϊκός στο μπάσκετ”. Γίνε σαν το Γιώργο:
-
- Ξεκίνα χωρίς καμία προκατάληψη.
- Σκέψου τι πραγματικά είναι υποκειμενικό και τι αντικειμενικό.
- Ακόνισε το μυαλό σου να ψάχνει τους συσχετισμούς. Το αίτιο και την αιτία.
- Δέξου ότι θα κάνεις λάθος, ειδικά στην αρχή.
- Σταμάτα να αποφεύγεις την αντιπαράθεση.
- Μην τα παρατήσεις.
Comments are closed.