Το ποδόσφαιρο στους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι μια αρκετά περίεργη κατάσταση, μια ιδιόμορφη ιστορία, όπως δηλαδή είναι κάθε κατάσταση και κάθε ιστορία που σχετίζεται με το ποδόσφαιρο. Η σημασία των ολυμπιακών τουρνουά ανά το χρόνο έχει διαφορετική αξία και αποτελεί ίσως το μόνο σπορ που η κατάκτηση της ολυμπιακής κορυφής δεν αποτελεί την ύψιστη διάκριση.
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, στην πτωχευμένη ελληνική πρωτεύουσα του 1896 δε συμπεριελάμβανε το ποδόσφαιρο. Για την ακρίβεια, οι Έλληνες διοργανωτές δεν ήθελαν να συμπεριλάβουν αθλήματα που δεν αφορούσαν την πολεμική ρώμη και από παιχνίδια με μπάλα μόνο το τέννις, ένα σπορ που θεωρούνταν αρκούντως ευγενές, συγκαταλέχθηκε στο πρόγραμμα. Η “ποδοσφαίριση”, όπως αποκαλείται σε κείμενα της εποχής, παρά την ευγενή καταγωγή της από τα κολλέγια και τις ανώτερες τάξεις της Μεγάλης Βρετανίας, θεωρούνταν ήδη μία ασχολία που είχε μιανθεί από την πλέμπα. Έτσι, κατά τη διάρκεια των Αγώνων έγινε μόνο ένας αγώνας επίδειξης στο Ποδηλατοδρόμιο (αργότερα ονομάστηκε Στάδιο Καραϊσκάκη) όπου μια ελληνική ομάδα έχασε με σκορ 9-0 ή 15-0 από μια δανέζικη.
Το ποδόσφαιρο έγινε κομμάτι του ολυμπιακού προγράμματος για πρώτη φορά επίσημα το 1900, στους αγώνες του Παρισιού, όπου ξεκίνησε μια εποχή που αντί για εθνικές ομάδες κάποιοι σύλλογοι ή συμπράξεις συλλόγων εκπροσωπούσαν μια χώρα, κάτι δηλαδή μεταξύ διεθνούς και διασυλλογικής διοργάνωσης. Η γαλλική και βρετανική ομάδα αποτελούνταν μόνο από Γάλλους και βρετανούς αντίστοιχα, ωστόσο η βέλγικη ομάδα είχε έναν Ολλανδό και έναν Βρετανό ποδοσφαιριστή, γι’αυτό και το χάλκινο μετάλλιο που κατέκτησε δεν αποδίδεται στη βελγική ολυμπιακή ομάδα. Για την ιστορία η Upton Park κέρδισε την USFSA, μια συλλογικότητα που είχε ίδρυση ο Coubertin, με 0-4 στο κρίσημο παιχνίδι, για να πάρει το χρυσό μετάλλιο.
Το 1904, στο St Louis μία καναδική και δυο αμερικανικές ομάδες αγωνίστηκαν με την καναδική Galt FC να κερδίζει τη διοργάνωση και το χρυσό μετάλλιο για τη χώρα της. Η πρώτη φορά που στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων εκπροσωπήθηκαν οι χώρες με εθνικές ομάδες ήταν στους Αγώνες του 1908 στο Λονδίνο. Στην πατρίδα του ποδοσφαίρου, το White City Stadium, στο Δυτικό Λονδίνο, αργότερα έδρα της QPR, άνοιξε τις πύλες του για όλους τους αγώνες του τουρνουά. Σε μια μοναδική φάση νοκάουτ 8 ομάδων η Μεγάλη Βρετανία κέρδισε το χρυσό μετάλλιο, η Δανία το ασημένιο και η Ολλανδία το χάλκινο, επικρατώντας στο μικρό τελικό της Σουηδίας.
Το 1912 στη Στοκχόλμη η διοργάνωση μεγάλωσε, όλο και περισσότερες χώρες ήθελαν να λάβουν μέρος σε ένα διεθνές ποδοσφαιρικό τουρνουά, καθώς το σπορ είχε αρχίσει να είναι δημοφιλές απ’άκρη σ’άκρη στην Ευρώπη, αλλά και στη Λατινική Αμερική. Έτσι, 12 συνολικά ομάδες συμμετείχαν σε μια διαδικασία νοκάουτ. Τα μετάλλια ήταν πανομοιότυπα με αυτά του 1908, ωστόσο αυτή τη φορά η Φινλανδία, που ήταν ακόμα κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κατατάχθηκε στην 4η θέση.
Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος σταμάτησε τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων και άφησε τους ένστολους πλέον ποδοσφαιριστές να αφήνουν πολύ μεγαλύτερης ιστορικής σημασίας στιγμές, σταματώντας τα Χριστούγεννα τον πόλεμο, για να παίξουν ποδόσφαιρο στα χαρακώματα, πριν σκοτωθούν όχι από τα τάκλιν, αλλά από τα τουφέκια που τους έδωσε κάθε άρχουσα τάξη που ξαναμοίραζε τον κόσμο. Έτσι, οι εθνικές ομάδες ξαναβρέθηκαν στα γήπεδα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το 1920. Το τουρνουά είχε 16 ομάδες και για πρώτη φορά τη συμμετοχή της Ελλάδας σε μια διεθνή διοργάνωση. Οι οικοδεσπότες Βέλγοι κέρδισαν το χρυσό μετάλλιο, επικρατώντας στον τελικό της Τσεχοσλοβακίας, ενώ υπήρξε ένα ξεχωριστό τουρνουά, σαν ρεπεσάζ, για την απονομή του ασημένιου και χάλκινου μεταλλίου, με αυτά να καταλήγουν σε Ισπανία και Ολλανδία αντίστοιχα.
Το 1924 είναι το πρώτο Ολυμπιακό τουρνουά που έχει ιδιαίτερη σημασία. Αυτό καθότι για πρώτη φορά συμμετέχουν σε ένα τουρνουά εθνικές ομάδες από περισσότερες ηπείρους και υπάρχει η συμμετοχή της νότιας Αμερικής για πρώτη φορά στη διοργάνωση. Το Copa America μπορεί να είχε ξεκινήσει από το 1916, όμως οι λατινοαμερικανικές ομάδες δεν είχαν αγωνιστεί ποτέ σε επίσημη διοργάνωση απέναντι σε ευρωπαϊκές. Αυτή η εξέλιξη οδηγεί στον πρώτο θρίαμβο της Ουρουγουάης, που στον τελικό κέρδισε την Ελβετία, με σκορ 3-0. Το χάλκινο μετάλλιο πήρε η Σουηδία, που αυτή τη φορά κέρδισε τους Ολλανδούς στο μικρό τελικό.
Το 1928 ο θρίαμβος της Ουρουγουάης επαναλήφθηκε στο Άμστερνταμ, με τη Νότια Αμερική μάλιστα να θριαμβεύει, καθώς ο τελικός ήταν ανάμεσα στην Ουρουγουάη και την Αργεντινή. Το πρώτο παιχνίδι έληξε 1-1 και στον επαναληπτικό η Celeste κέρδισε με 2-1. Η νίκη αυτή της Ουρουγουάης έχει ακόμα μια σημασία, καθώς ήταν ο λόγος που επιλέχθηκε από τη FIFA, ως κάτοχος της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διάκρισης, να διοργανώσει το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο το 1930. Οι επιτυχίες του 1924 και 1928 είναι τα 2 αστέρια στη φανέλα της Ουρουγουάης, δίπλα στα άλλα 2, που αφορούν την κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Το 1932 δε διεξήχθη ποδοσφαιρικό τουρνουά στο Los Angeles, ενώ το 1936, στη Χιτλεριάδα, η φασιστική Ιταλία κέρδισε την Αυστρία στον τελικό, ενώ το χάλκινο μετάλλιο κέρδισε η Νορβηγία. Οι επόμενοι αγώνες δε συνέβησαν ποτέ, γιατί ο κόσμος έμπαινε στην πιο καταστροφική περίοδο της ως τώρα ιστορίας του, όπου βγήκε νικητής, τουλάχιστον μέχρι να συμβεί η επόμενη.
Ολυμπιακοί αγώνες ξαναέγιναν στο Λονδίνο, το 1948. Εκεί 16 ομάδες έλαβαν μέρος και η Σουηδία πήρε το πρώτο μεταπολεμικό χρυσό μετάλλιο, κερδίζοντας στον τελικό την ομάδα της νεοσύστατης Γιουγκοσλαβίας. Η Δανία επικράτησε των διοργανωτών Βρετανών για να κατακτήσει το χάλκινο. Το 1952 όμως μια τεράστια ομάδα εμφανίστηκε στα γήπεδα της Φινλανδίας, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι. Η Ουγγαρία του Gusztáv Sebes, η ομάδα που κυριάρχησε σε μια εποχή, αυτή που κέρδισε τους Άγγλους ένα χρόνο μετά στο Webley και τους έκανε να ξαναψάξουν τις αρχές του ποδοσφαίρου, ήταν η θριαμβεύτρια της διοργάνωσης. Στον τελικό επικράτησε της Γιουγκοσλαβίας με 2-0, έχοντας πετύχει συνολικά 18 γκολ και έχοντας δεχτεί μόνο 1 στους 4 αγώνες για τη διοργάνωση. Στον προκριματικό γύρο συμμετείχε η Ελλάδα, που αποκλείστηκε από τη Δανία με σκορ 2-1. Στη φάση των 16, ένα από τα παιχνίδια με ιδιαίτερο πολιτικό φόντο ήταν η αναμέτρηση της Σοβιετικής Ένωσης με τη Γιουγκοσλαβία, σε μια εποχή που είχαν ενταθεί οι τριγμοί και επήλθε διάσπαση των σχέσεων μεταξύ Στάλιν και Τίτο. Μετά το 5-5 του πρώτοι αγώνα, οι Γιουγκοσλάβοι επικράτησαν με 3-1 στον επαναληπτικό.
Το 1956 στη Μελβούρνη η μεγάλη Ουγγαρία που έχασε στη Βέρνη, καθώς και πολλές ευρωπαϊκές ομάδες, δε συμμετέχουν. Στον τελικό, η Γιουγκοσλαβία αντιμετωπίζει τη Σοβιετική Ένωση και οι Σοβιετικοί κερδίζουν με 1-0. Ο ίδιος τελικός θα επαναληφθεί μερικά χρόνια αργότερα, στο Παρίσι, στο πρώτο Κύπελλο Εθνών της UEFA, το σημερινό Euro. Το χάλκινο μετάλλιο κατακτά η Βουλγαρία που επικρατεί της Ινδίας στο μικρό τελικό.
Το 1960, ωστόσο, η διοργάνωση περιλαμβάνει για πρώτη φορά φάση ομίλων, με αποτέλεσμα 4 ευρωπαϊκές δυνάμεις να προκριθούν στα ημιτελικά, ως επικεφαλής του κάθε γκρουπ. Η Γιουγκοσλαβία, μετά την ήττα στον τελικό του Euro παίρνει εκδίκηση και κερδίζει ακόμα ένα χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο, νικώντας στον τελικό τη Δανία, ενώ η Ουγγαρία παίρνει το χάλκινο μετάλλιο κερδίζοντας μέσα στο Flamino την οικοδέσποινα Ιταλία, με 2-1. Με ομίλους διεξάγεται και η διοργάνωση του 1964, αλλά αυτή τη φορά τα νοκάουτ ξεκινάνε από τα προημιτελικά. Η Ουγγαρία κερδίζει ακόμα ένα χρυσό μετάλλιο, επικρατώντας της Τσεχοσλοβακίας, που είχε βρεθεί στον τελικό του προηγούμενου Μουντιάλ, στον τελικό. Η Ενωμένη Ομάδα της Γερμανίας κατακτά το χάλκινο. Την επιτυχία της αυτή η Ουγγαρία θα επαναλάβει και το 1968, για να γίνει έτσι η πρώτη ομάδα με 3 χρυσά ολυμπιακά ποδοσφαιρικά μετάλλια, τουλάχιστον όσο αφορά τη συμμετοχή εθνικών ομάδων, χωρίς να υπολογίζονται οι ομάδες-σύλλογοι εκπρόσωποι χωρών. Η κυριαρχία αυτή θα σταματήσει το 1972 στο Μόναχο, όταν σε μία τετράδα από την Ανατολική Ευρώπη η Πολωνία θα επικρατήσει της Ουγγαρίας στον τελικό, ενώ το χάλκινο θα μοιραστούν ΕΣΣΔ και Ανατολική Γερμανία, που ήρθαν ισόπαλες 2-2 στο μικρό τελικό. Αυτή ήταν και η τελευταία διοργάνωση που δεν προβλεπόταν διαδικασία των πέναλτι.
Το 1976 στο Μοντρεάλ η Ανατολική Γερμανία θα συνεχίσει το σερί του σοσιαλιστικού ποδοσφαίρου, κερδίζοντας στον τελικό την Πολωνία, ενώ η ΕΣΣΔ θα επικρατήσει της Βραζιλίας για το χάλκινο μετάλλιο. Το σερί αυτό προφανώς συνεχίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, που πολλές δυτικές χώρες αποφάσισαν να μποϊκοτάρουν. Εκεί η Τσεχοσλοβακία συνέχισε ένα άλλο σερί, να χάνει η περασμένη νικήτρια στον τελικό, επικρατώντας της Ανατολικής Γερμανίας. Η ΕΣΣΔ πήρε ξανά το χάλκινο μετάλλιο κερδίζοντας τη Γιουγκοσλαβία, σε ένα ζευγάρι που είχε γίνει πλέον παραδοσιακό για το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο.
Με τη συνέχεια των μποϊκοτάζ, το 1984 στο Los Angeles, ήρθε η στιγμή για μια χώρα της Δυτικής Ευρώπης να κερδίσει τη διοργάνωση. Η Γαλλία επικράτησε της Βραζιλίας με 2-0 στον τελικό της Pasadena, ενώ η Γιουγκοσλαβία ήταν και πάλι εκεί για να πάρει το χάλκινο κερδίζοντας την Ιταλία στον μικρό τελικό. Το 1988 η Βραζιλία ήταν και πάλι στον τελικό, αλλά ήταν η ώρα για τη Σοβιετική Ένωση, στο Ολυμπιακό κύκνειο άσμα της, να πάρει ένα χρυσό μετάλλιο, στην παράταση, με σκορ 2-1 και το ιστορικό γκολ να πετυχαίνει ο Savichev, ποδοσφαιριστής της Torpedo Μόσχας, που αργότερα πέρασε από τον Ολυμπιακό, ενώ έκλεισε την καριέρα του στη St. Pauli. Το χάλκινο μετάλλιο των τελευταίων αγώνων μιας άλλης εποχής, του σύντομου 20ου αιώνα, κέρδισε η Δυτική Γερμανία, στην τελευταία της συμμετοχή με αυτή την ονομασία σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Κορυφαίος σκόρερ εκείνης της διοργάνωσης ήταν ένας νεαρός βραζιλιάνος που ο κόσμος αποκαλούσε Romario.
To 1992 στη Βαρκελώνη συνέβη η πρώτη νίκη μιας χώρας που λίγες δεκαετίες αργότερα θα κυριαρχούσε στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Με τον 21χρονο Pepe Guardiola στη σύνθεση της, η Ισπανία πήρε το χρυσό μετάλλιο, κερδίζοντας με 3-2 την Πολωνία στο Camp Nou. Το πρώτο μετάλλιο για την Αφρική κέρδισε η Γκάνα, που επικράτησε με 1-0 της Αυστραλίας τον τελικό.
Όμως το μεγάλο βήμα για το ποδόσφαιρο έγινε στην Atlanta το 1996. Είχε έρθει πια η ώρα να διορθωθεί το ιστορικό σφάλμα της απαγόρευσης του γυναικείου ποδοσφαίρου και το πιο λαοφιλές σπορ να συγκαταλέγει και το γυναικείο τουρνουά στην Ολυμπιακή του έκδοση. Πολλά χρόνια θα χρειαστεί να περάσουν για να διορθωθεί εκείνο το μεταπολεμικό ιστορικό λάθος, αποκύημα μιας αρρωστημένης αντίληψης, αλλά ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε σ’εκείνους τους αγώνες. Η ομάδα των ΗΠΑ κερδίζει την Κίνα στον παρθενικό τελικό, ενώ η Νορβηγία επικρατεί για το χάλκινο μετάλλιο, απέναντι στη Βραζιλία. Συνολικά 8 ομάδες λαμβάνουν μέρος, από 4 διαφορετικές συνομοσπονδίες, ενώ ο τελικός διεξάγεται μπροστά σε 74.489 θεατές στο Sanford Stadium της πόλης Athens της Georgia. Στο ίδιο στάδιο, για το τουρνουά των ανδρών, η Νιγηρία κατακτά το πρώτο χρυσό μετάλλιο για την Αφρική, καθώς η ομάδα των Kanu, Taribo West, Babangida και Amunike, επικρατεί με 3-2 απέναντι στην Αργεντινή των Almeyda, Ayala, Crespo, Ortega, Simeone και Zanetti. Στο μικρό τελικό η Βραζιλία με τους Aldair, Bebeto, Rivaldo, Roberto Carlos, Ronaldo, κερδίζει με 5-0 την Πορτογαλία.
Το 2000 τα σκήπτρα θα πάρει η Νορβηγία, που κερδίζει τις Αμερικανίδες στον τελικό με σκορ 3-2, με την εφαρμογή του χρυσού γκολ, που πέτυχε η Mellgren στο 102ο λεπτό. Η Γερμανία κερδίζει τη Βραζιλία στο μικρό τελικό. Στο τουρνουά των ανδρών η επιτυχία της Αφρικής επαναλαμβάνεται, με το Καμερούν των Eto’o, Geremi, Lauren και άλλων, να φτάνει στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου, κερδίζοντας στα πέναλτι τον τελικό απέναντι στην Ισπανία του Xavi. Το χάλκινο μετάλλιο κατακτά η Χιλή, με σκόρερ στο μικρό τελικό τον Ivan Zamorano.
Στην Ολυμπιάδα της Αθήνας, η Αμερικανική εθνική ομάδα αντιμετωπίζει στον τελικό του Σταδίου Καραϊσκάκη τη Βραζιλία, κερδίζοντας αυτή τη φορά με τον κανονισμό του ασημένιου γκολ, με 2-1 στην παράταση. Το χάλκινο μετάλλιο κερδίζει και πάλι η Γερμανία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το τουρνουά των ανδρών, όπου έσπασε για πρώτη φορά η “κατάρα του Μαραντόνα” και η Αργεντινή με καθοδηγητή των Marcelo Bielsa ένα πρωί στο ΟΑΚΑ κέρδισε το χρυσό μετάλλιο απέναντι στην Παραγουάη, με γκολ του Tevez, που ήταν και πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης. Το 2008 η Αργεντινή θα επαναλάβει το κατόρθωμα αυτό με τον Lionel Messi στις τάξεις της, για να ισοφαρίσει την Ουρουγουάη σε χρυσά ολυμπιακά μετάλλια. Όμως στο μεγάλο τουρνουά, αυτό των γυναικών, η ΗΠΑ θα ξανακερδίσει στην παράταση τη Βραζιλία, ενώ η Γερμανία πήρε ξανά το χάλκινο μετάλλιο.
Το 2012, στους Αγώνες του Λονδίνου, τα όνειρα για τις Lionesses δεν έγιναν πραγματικότητα, καθώς στα προημιτελικά αντιμετώπισαν τον Καναδά που είχε μεγαλύτερη ποιότητα, από μια χώρα που το γυναικείο ποδόσφαιρο αντιμετωπίζονταν με καλύτερο τρόπο για περισσότερα χρόνια, κι έτσι έμειναν εκτός τετράδας. Το χρυσό μετάλλιο κατέκτησε και πάλι η ομάδα των ΗΠΑ, και πάλι με σκόρερ τη Carli Anne Lloyd, νικώντας στον τελικό την Ιαπωνία, που είχε κατακτήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο ένα χρόνο νωρίτερα. Ο Καναδάς, που προετοιμαζόταν για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2015, πήρε το χάλκινο μετάλλιο επικρατώντας με 1-0 της Γαλλίας. Στο τουρνουά των ανδρών κέρδισε το Μεξικό.
Το 2016, στη χώρα που ζει για το ποδόσφαιρο, όλα τα βλέμματα ήταν πάνω στην ομάδα της Marta, που χρειαζόταν να σφραγίσει την τεράστια καριέρα της με μια κορυφή. Η πορεία της, ωστόσο έληξε με τραγικό τρόπο, καθώς στο Maracanã, στις 16 Αυγούστου, οι Σουηδέζες κράτησαν το 0 σε μια λευκή ισοπαλία και επικράτησαν στα πέναλτι με 3-4 για να φτάσουν σε μια πορεία μέχρι τον τελικό. Εκεί η Γερμανία κατάφερε επιτέλους να πάρει τον πολυπόθητο τίτλο, επικρατώντας με 2-1. Η Βραζιλία έχασε και το χάλκινο μετάλλιο, καθώς ηττήθηκε από τον Καναδά στο γήπεδο της Corinthians με σκορ 1-2. Το τουρνουά των ανδρών κατέκτησε η Βραζιλία με τον Neymar στα πέναλτι.
Τέλος, το 2021, στους εξ’αναβολής αγώνες του Tokyo, σε γήπεδα χωρίς φιλάθλους, ο Καναδάς κέρδισε το πρώτο του χρυσό μετάλλιο, επικρατώντας με 3-2 στα πέναλτι της Σουηδίας, αφού πρώτα είχε κερδίσει εκείνη την τρομερή ομάδα των ΗΠΑ με 1-0 στον ημιτελικό της Kashima. Οι αμερικανίδες παγκόσμιες πρωταθλήτριες αρκέστηκαν στο χάλκινο μετάλλιο που κέρδισαν με 4-3 απέναντι στην Αυστραλία με γκολ των θρύλων Rapinoe και Lloyd στο κύκνειο άσμα τους με την εθνική ομάδα. Το τουρνουά των ανδρών κατέκτησε η Βραζιλία, για να ισοφαρίσει την Ουρουγουάη και την Αργεντινή στο παιχνίδι της Νότιας Αμερικής στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
