Βρίσκοντας αφορμή στις διακοπές του καθολικού Πάσχα, είπα να επισκεφτώ το μουσείο Πομπιντού και η απόφαση να ξεμυτίσω από το σπίτι δε με απογοήτευσε. Πέτυχα την έκθεση του Victor Vasarely και μάλιστα, στην πρώτη της εμφάνιση στο Παρίσι.
Ο Vasarely (1906-1997) πήρε τη θέση του στην ιστορία σαν ο εφευρέτης της οπτικοκινητικής τέχνης και μεταξύ κάποιων άλλων, έμεινε γνωστός σαν ένας καλλιτέχνης που προβληματίζει τα βλέμματα του και ενθουσιάζει με τα ζωντανά και αυστηρά σχέδιά του. Η συμβολή του έφερε την επανάσταση στη γεωμετρική αφηρημένη τέχνη: ο Vasarely κατάφερε να κάνει την απλή τέχνη προσιτή σε όλους, χάρη στο απλό και ξεκάθαρο “λεξιλόγιό” του. Όντας η πηγή πολυάριθμων έργων, αυτό το εύκολα προσβάσιμο λεξιλόγιό έγινε η ομπρέλα κάτω από την οποία ο Ούγγρος καλλιτέχνης απέκτησε την απήχηση ώστε να κινηθεί από τη ζωγραφική, μέχρι την αρχιτεκτονική.
Οι πρώτες του γραφιστικές εκδόσεις ήρθαν στη δημοσιότητα το 1930 και μέχρι και το θάνατό του, ο Vasarely αποτύπωνε το αντικείμενο του ενθουσιασμού κατά τον 20ο αιώνα: την επιστημονική φαντασία και τη σύνδεση του ανθρώπου με το διάστημα. Τη θεματική αυτή αποτύπωσε με τις τεχνοτροπίες που διδάχτηκε τη δεκαετία του ‘30 στο Muhley, γνωστό και ως “Μικρό Bauhaus”, υπό την επίβλεψη του Sandor Bortnyik, μεγάλη φιγούρα του Ουγγρικού μοντερνισμού. Στην έκθεση αυτή, έκανα ένα ταξίδι από τα πολύ πρώτα έργα του μέχρι τα τελευταία του, τοποθετημένα με σειρά χρονολογική και θεματική.
Καθημερινές γεωμετρίες
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Vasarely αφιερώνεται πλήρως στην τέχνη. Εγγράφεται στην École de Paris όπου και εφευρίσκει ένα διαφορετικό στυλ αφηρημένης τέχνης που ακολουθεί την παρατήρηση ρεαλιστικών γεγονότων και την αποτύπωσή τους με ρυθμό, κίνηση και ένταση. Μετά από μία σύντομη παραμονή στη Βρετάνη, κάτω από τον επαρχιακό ήλιο, ενθουσιάζεται ακόμη περισσότερο από την αποσταθεροποίηση της όρασης και προσπαθεί να δημιουργήσει οπτικές ψευδαισθήσεις με τη ζωγραφική του. Χρησιμοποιεί γωνίες θέασης και παίζει με την αντίθεση μεταξύ του φωτός και της σκιάς για να δώσει ζωή και κίνηση σε μορφές καθαρά γεωμετρικές.
Αφηρημένες ενέργειες
Στις αρχές του 1950, ο Vasarely ανάγει το καλλιτεχνικό του λεξιλόγιο στα άκρως αντίθετα χρώματα: το λευκό και το μαύρο. Συνεχίζοντας την προσπάθειά του να ζωντανέψει την αφηρημένη τέχνη όπως ήταν γνωστή μέχρι τότε, προσπαθεί να δώσει στα έργα του την αίσθηση της καμπυλότητας, των κυμάτων που διαδίδονται σε ένα συνεχές. Η αντιστροφή του θετικού και του αρνητικού, η συντονισμένη ταλάντωση: αυτά ήταν τα μέσα του για να δώσει πνοή στη σύγχρονη αφηρημένη τέχνη. Η οπτικοκινητική τέχνη είχε γεννηθεί.
Κοσμικοί οραματισμοί
Αυτή η σύνδεση μεταξύ ζωγραφικής και Φυσικής, πολύ γρήγορα οδήγησε τον Vasarely να αποτυπώσει το διάστημα, το χωρόχρονο και την τέταρτη διάσταση, όπως ακούγονταν στα δικά του αυτιά από τους κοσμολόγους της εποχής. Οι πιο γνωστές δουλειές του με αυτήν τη θεματολογία ήρθαν στη δημοσιότητα τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 και εξυμνούσαν την τεχνολογική πρόοδο με σκοπό την απογύμνωση της αντικειμενικής επιστημονικής γνώσης.
Μία ποπ αφαίρεση
Ο Vasarely, ποτέ δεν έφυγε μακριά από το σκοπό του: την επικοινωνία της τέχνης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Μπορεί η θεματική του να ήταν περίπλοκη, αλλά η επιρροή της στα μάτια του κοινού προβλημάτιζε με τον ίδιο τρόπο τόσο τον αριστοκράτη, όσο και τον εργάτη. Ταυτόχρονα με τα έργα του που συνδέονταν με το διάστημα, προσπάθησε να μείνει κοντά στις καταβολές της τέχνης του: το Bauhaus. Έτσι, παράλληλα με τους κοσμικούς του οραματισμούς αποφάσισε να δημιουγήσει μία σειρά βασισμένη στο χρώμα, αντίθετη του φωτεινού υποβάθρου που είχε υιοθετήσει η σχολή του Bauhaus. Η λαϊκή οπτική αισθητική της εποχής έφτασε να είναι συνώνυμη των παρακάτω έργων.
Όταν ολοκλήρωσα την περιήγησή μου στην έκθεση του Vasarely, έφυγα με μία βαριά αίσθηση: οι πίνακες μου φάνηκαν παραφορτωμένοι, τα χρώματα φλύαρα. Όταν διάβασα όμως πως ο Vasarely προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στους δικούς του φιλοσοφικούς προβληματισμούς περί της ουσίας του Σύμπαντος με έναν τρόπο φιλικό προς κάθε κοινό, τότε μπόρεσα να δω πραγματικά την αγωνία του να δημιιουργήσει κάτι “χρήσιμο” και για τον ίδιο και για το θεατή. Κανονικά θα έπρεπε η τέχνη να είναι αυτοεξηγούμενη, να μη χρειάζεται να διαβασεις. Το δίδαγμά που πήρα σήμερα όμως ήταν ότι πρέπει να παιδέψεις το μάτι σου και να προσπαθήσεις να συναισθανθείς τον καλλιτέχνη, ώστε να καταλάβεις τη δημιουργία του.
Comments are closed.