Πριν 50 χρόνια οι άνθρωποι πάτησαν στην επιφάνεια της Σελήνης και εκείνη τη μέρα, την 20η Ιουλίου του 1969, ο φωτεινός δίσκος στο νυχτερινό ουρανό έγινε για ολόκληρη την ανθρωπότητα ένας νέος κόσμος. Το φεγγάρι έγινε Σελήνη. Ωστόσο, μέχρι τότε, η παρουσία του φυσικού δορυφόρου της Γης, ενέπνευσε ανθρώπους να το αντιγράψουν, να το φανταστούν διαφορετικά, να το αποτυπώσουν λεπτομερώς, ή να αποτυπώσουν τη φαντασία τους λεπτομερώς μέσα από την παρατήρησή του. Σ’αυτό το άρθρο παραθέτουμε μια μικρή ιστορία αυτών των αποτυπώσεων, με την εικόνα του φεγγαριού να μεταβάλλεται σιγά σιγά ανά τους αιώνες μέσα από τη χρήση νέων επιστημονικών εργαλείων και στο τέλος θεαματικά τον 20ο αιώνα, μετά από το πρώτο ανθρώπινο ταξίδι στο πιο εξωτικό μέρος που έχουμε φτάσει ποτέ.
Μία από τις παλιότερες απεικονίσεις της Σελήνης βρέθηκε στη Γερμανία. Είναι ο Δίσκος του Ουρανού της Nebra και χρονολογείται περίπου στο 1600 πχ. Σ’αυτόν απεικονίζονται διάφορες φάσεις της Σελήνης, ενώ κάποιοι κριτικοί της τέχνης πιστεύουν ότι μπορεί να ήταν και ένα πρώιμο αστρονομικό εργαλείο.
Αρκετά αργότερα εμφανίζεται το αρχαιότερο δείγμα τέχνης που απεικονίζει τη Σελήνη στην Ανατολή. Πρόκειται για τη Στήλη του Ναβονίδη, που χρονολογείται στη Νεο-Βαβυλωνιακή εποχή, τον 6ο αιώνα πΧ, όταν και η θρησκευτική λατρεία της Σελήνης ήταν συνηθισμένη σε αρκετούς πολιτισμούς.
Αρκετές απεικονίσεις σε έργα τέχνης υπήρξαν στο πέρασμα των αιώνων, όμως αυτή που αποτέλεσε πραγματική τομή ήταν οι εικόνες υπό τον τίτλο “Sidereus Nuncius” που δημιούργησε ο Galileo Galilei το 1610 χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο για την παρατήρηση της Σελήνης. Η απεικόνιση αυτή δεν είναι καθαρά καλλιτεχνική, καθώς μπορεί και πρέπει να κατηγοριοποιηθεί και ως επιστημονικό ντοκουμέντο, ωστόσο είναι χαρακτηριστική της εξέλιξης της αντίληψης και της γνώσης μας για τη Σελήνη.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1647, ο Johannes Hevelius ξεκίνησε τον επιστημονικό κλάδο της σεληνογραφίας (αντίστοιχου της γεωγραφίας, αλλά για τη Σελήνη) παρουσιάζοντας ένα βιβλίο που αποτελούσε Άτλαντα του φυσικού δορυφόρου της Γης.
Στα μέσα του 19ου αιώνα πάρθηκε και η πρώτη φωτογραφία της Σελήνης, τουλάχιστον η παλαιότερη που είναι γνωστό ότι έχει διασωθεί. Η ντεγκεροτυπία του John William Draper, που χρονολογείται στο 1830 είναι μια επεξεργασία της φωτογραφίας του φεγγαριού που ελήφθη μετά από έκθεση περίπου μισής ώρας.
Από τους πρωτοπόρους της επιστημονικής φαντασίας, ο Ιούλιος Βερν, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο “Από τη Γη στη Σελήνη”, όπου περιγράφει ένα φανταστικό ταξίδι το οποίο θα συνέβαινε περίπου έναν αιώνα αργότερα από τη συγγραφή του έργου του. Σε ένα από τα εξώφυλλα του βιβλίου ο Henri de Montaut δεν απεικόνισε μόνο τη Σελήνη, αλλά και ένα τύπο οχήματος που θα μετέφερε ανθρώπους ως εκεί. Η ημερομηνία έκδοσης αυτού του εξωφύλλου είναι το 1865.
Το τέλος του 19ου αιώνα χαρακτηρίστηκε από ένα άλμα στην επιστήμη αλλά και την τέχνη. Αποτέλεσμα του άλματος στην επιστήμη ήταν να χρησιμοποιηθούν νέες τεχνικές για την παρατήρηση και αποτύπωση των αντικειμένων του νυχτερινού ουρανού που βοήθησαν στην εξέλιξη και της χαρτογράφησης της Σελήνης. Ένα καταπληκτικό δείγμα είναι τα δημιουργήματα του James Nasmyth, που προσπάθησε να δημιουργίσει την τρισδιάστατη σεληνιακή επιφάνεια το 1874. Πολλές φορές, ωστόσο, οι δομές που κατασκεύασε ήταν απλά αποκύημα της φαντασίας του.
Με μεγαλύτερη ακρίβεια προσπάθησε να αποτυπώσει την επιφάνεια της Σελήνης λίγα χρόνια αργότερα ο αστρονόμος και καλλιτέχνης Étienne Léopold Trouvelot, ο οποίος δημοσίευσε τις “Αστρονομικές Ζωγραφιές” του το 1882.
Την ίδια περίπου εποχή, ο Vincent van Gogh άφησε μία από τις θρυλικότερες αποτυπώσεις της Σελήνης όπως φαίνεται σε μια “Έναστρη Νύχτα” στη Γη, με το μηνίσκο να περιβάλλεται από το φως της ετερόδοτης λάμψης, σε ένα πίνακα που από το 1889 αποτελεί μνημεία του πολιτισμού του είδους μας.
Με την αυγή του 20ου αιώνα, η εικόνα έγινε κινούμενη και τα εικαστικά γέννησαν μια νέα μορφή τέχνης, τον κινηματογράφο. Ένας από τους πρωτοπόρους ζωγράφους αυτής της κινούμενης εικόνας και θεωρούμενος πατέρας των ειδικών εφέ ήταν ο Georges Méliès, ο οποίος αποτύπωσε τη Σελήνη ως πρόσωπο στην ταινία του “Ταξίδι στο Φεγγάρι”. Η σκηνοθεσία βασίστηκε σε πίνακες του Méliès, με τη χαρακτηριστική εικόνα του “εισβολέα” πυραύλου να αποτελεί από τα πιο χαρακτηριστικά καρέ της ιστορίας του κινηματογράφου.
Τέλος, το 1929 ο Fritz Lang γύρισε την πρώτη ταινία όπου φαντάστηκε τη Σελήνη ως ένα πραγματικά εξωτικό κόσμο και τον άνθρωπο να περπατά πάνω σ’αυτή. Συγκεκριμένα, η Gerda Maurus ενσάρκωσε τη “Γυναίκα στο Φεγγάρι” στην πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας που περιείχε διαστημικά ταξίδια.
Comments are closed.