Τον Απρίλη του 1961 ο Αμερικανός Πρόεδρος Kennedy έστειλε ένα σχεδόν πανικόβλητο σημείωμα στον Αντιπρόεδρο Johnson, που ρωτούσε τι χρειάζεται για να φτάσουν πρώτοι Αμερικανοί αστροναύτες στη Σελήνη και πότε μπορεί να είναι αυτό εφικτό. Το εν λόγω σημείωμα στάλθηκε κάτω από την πίεση της πρώτης διαστημικής πτήσης ενός ανθρώπου, του Σοβιετικού Yuri Gagarin. Έτσι, πριν από περισσότερο από μισό αιώνα, ήταν πολύ απλό να εξηγηθεί για ποιο λόγο επιθυμούσε μια υπερδύναμη να αφήσει στην κυριολεξία την πατημασιά της για πρώτη φορά σε ένα ουράνιο σώμα, έξω από τη Γη.
Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Apollo, 12 συνολικά αστροναύτες περπάτησαν πάνω στη Σελήνη. Η δραστηριότητά τους εκεί βοήθησε να καταλάβουμε πολύ ουσιαστικά πράγματα για την προέλευση της Σελήνης, της Γης και του ηλιακού συστήματος. Τα δεδομένα που συλλέχθησαν βοηθούν ακόμα και σήμερα, μέσω της ανάλυσης με πιο σύγχρονα εργαλεία και περισσότερη γνώση για την πλανητική γέννηση και εξέλιξη, να απαντούμε συνεχώς νέα ερωτήματα. Πριν από περίπου ένα χρόνο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά επιστημονική έρευνα που υποστηρίζει ότι βρέθηκε νερό στην επιφάνεια της Σελήνης. Τα σεισμικά δεδομένα πριν από μερικούς μήνες αξιοποιήθηκαν για να αντιληφθούμε πιο σωστά τις δυνάμεις που γεννούν επιφανειακούς σεισμούς στη Σελήνη και να βγουν συμπεράσματα για άλλα αντικείμενα του εξώτερου ηλιακού συστήματος, όπως για παράδειγμα οι μεγάλοι δορυφόροι του Δία.
Ωστόσο, από το 1972, τη χρονιά που το Apollo 17 πραγματοποίησε την τελευταία ως σήμερα προσελήνωση, η συλλογή αυτών των πολύτιμων δεδομένων σταμάτησε. Σταμάτησε και η εξερεύνηση της Σελήνης; Προφανώς και όχι!
Η εξερεύνηση της Σελήνης μετά το Apollo
Αν και τα αμέσως επόμενα χρόνια, μετά τις 6 επιτυχημένες προσεληνώσεις των αμερικανικών αποστολών, το ενδιαφέρον της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας στράφηκε σε άλλα προγράμματα, αρκετά από αυτά σχεδόν θρυλικά, όπως τα Pioneer και τα Voyager, καθώς και την ανάπτυξη της ανθρώπινης παρουσίας σε τροχιά, με τα διαστημικά λεωφορία και το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, αργότερα πολλές αποστολές στάλθηκαν στη Σελήνη με σκοπό την παραπέρα εξερεύνησή της.
Σήμερα έχουμε μια πολύ ευκρινή εικόνα του δορυφόρου της Γης, χάρη στο Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO), που μάλιστα έστειλε και φωτογραφίες από τις αφημένες σεληνάκατους και τα σεληνιακά οχήματα. Έχουμε πολύ σαφή εικόνα για το βαρυτικό πεδίο της Σελήνης, μέσω του GRAIL, της προτελευταίας αποστολής του προγράμματος Discovery, πριν το InSight που εκτελεί επί τόπου γεωφυσικά πειράματα στον Άρη. Μια σειρά από Σοβιετικές αποστολές, στο πρόγραμμα Luna, συνέλεξαν στοιχεία τη δεκαετία του 1970, ενώ το 2018 το κινεζικό σκάφος Chang’e ήταν το πρώτο που προσεδαφίστηκε ομαλά στη μακρινή “αθέατη” πλευρά της Σελήνης. Η Ινδία έστειλε το 2009 το σκάφος Chandrayaan που προσέκρουσε στην επιφάνεια του φυσικού δορυφόρου της Γης και ετοιμάζεται αυτές τις μέρες να επιχειρήσει, μετά από 10 χρόνια, την πρώτη ομαλή προσεδάφιση, με το σκάφος Chandrayaan-2.
Ένα ακόμα βήμα για τον άνθρωπο
Σε ένα περιβάλλον διεθνούς ενδιαφέροντος για επιστροφή στη Σελήνη, με ερευνητικά σκάφη, οχήματα, ακόμα και ρομπότ, οι ΗΠΑ έλαβαν για μια ακόμα φορά την απόφαση να επιστρέψουν με αστροναύτες στην επιφάνειά της. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα Artemis, μυθικής αδελφής του Απόλλωνα, που έδωσε το όνομά του στην πιο θρυλική διαστημική αποστολή ως σήμερα, έχει σκοπό να μεταφέρει ανθρώπους στο σεληνιακό ρηγόλιθο και για πρώτη φορά γυναίκες, το 2024.
Η λογική ανάπτυξης του προγράμματος Artemis είναι περίπου ανάλογη με αυτή του Apollo, αν και τα οικονομικά δεδομένα είναι διαφορετικά. Όσο αφορά το μηχανικό σκέλος, σκοπός είναι να αναπτυχθούν τα απαραίτητα προωθητικά συστήματα (πύραυλοι), που είναι σχεδιασμένο να εκτοξευθούν περί το τέλος του 2020 ή τις αρχές του 2021. Το δεύτερο κομμάτι θα περιλαμβάνει την αποστολή ανθρώπων σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, που αναμένεται να συμβεί σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα το 2022. Τέλος, το 2024, σχεδιάζεται άνθρωποι να πατήσουν στο Νότιο Πόλο της Σελήνης, σε μια αρκετά πιο περίπλοκη διαδρομή και κατάβαση.
Γιατί να επιστρέψουν άνθρωποι στη Σελήνη;
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας μας επιτρέπει 50 χρόνια μετά το Apollo να καταφέρνουμε να διεξάγουμε πειράματα που δεν απαιτούν την παρουσία ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα επί τόπου γεωλογικά και γεωφυσικά πειράματα των αποστολών Curiosity και InSight στον Άρη είναι αντίστοιχα εκείνων που εκτέλεσαν οι αμερικανοί αστροναύτες του Apollo στη Σελήνη. Ακόμα, η ανάπτυξη ρομποτικών μηχανισμών, με πιθανότητα παράλληλης συμβολής και της τεχνητής νοημοσύνης, επιτρέπουν αρκετά λεπτούς χειρισμούς από τη Γη, ενώ η εικονική πραγματικότητα μπορεί να επιτρέψει σε επιστήμονες να βρίσκονται στη Γη και κάποιο μηχανικό ανδροειδές να εκτελεί της κινήσεις τους σε ένα μακρινό εξωγήινο περιβάλλον.
Με αυτά τα δεδομένα προκύπτει προφανώς το ερώτημα “για ποιο λόγο να επιστρέψουν άνθρωποι στη Σελήνη”. Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει στην επιλογή της τοποθεσίας της επόμενης αποστολής με πλήρωμα από τη NASA (σημ. ο όρος “επανδρωμένη” δε χρησιμοποιείται πια και θεωρείται αδόκιμος). Οι κρατήρες στο Νότιο Πόλο της Σελήνης θεωρούνται από τα πιο ψυχρά μέρη του ηλιακού συστήματος, με τις θερμοκρασίες να πλησιάζουν τους -240 βαθμούς Κελσίου. Σε μερικά σημεία τους, που το φως του Ήλιου δε φτάνει ποτέ, υπάρχει νερό, σε μορφή πάγου. Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, να υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πόσιμου νερού, κάτι που αν επιβεβαιωθεί θα αποτελέσει την απαρχή της μόνιμης ανθρώπινης παρουσίας στη Σελήνη.
Έτσι, πλέον ο στόχος, όπως έχει διακηρυχθεί και από τη NASA, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται πολύ μπροστά σε σχέση με τις διαστημικές υπηρεσίες άλλων κρατών, είναι οι άνθρωποι να επιστρέψουν στη Σελήνη για να μείνουν.
Το δίκαιο του διαστήματος ορίζει ότι κανένα μέρος έξω από τη Γη δε μπορεί να ανήκει σε κάποιο κράτος. Έτσι, είναι αρκετά ενδιαφέρον με ποιο τρόπο θα μπορούσε κανείς να αναπτύξει στρατηγικής σημασίας σεληνιακές βάσεις για τα συμφέροντα ενός κράτους. Η λογική λέει ότι είναι πιθανό όταν συμβεί αυτό οι συνθήκες να είναι αντίστοιχες της Ανταρκτικής, όπου βεβαίως δεν υπάρχει αυτός ο περιορισμός και υπάρχουν και κομμάτια που θεωρούνται υπό την εκμετάλλευση συγκεκριμένων χωρών. Το σίγουρο είναι ότι αν συμβεί αυτό, τότε θα είναι ένα νέο μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα, που θα ξεκινήσει την εγκατάστασή της, έστω όχι μαζικά, σε άλλα σώματα έξω από τη Γη. Αυτό είναι ένας ρεαλιστικός στόχος για τον 21ο αιώνα.
Ο σχεδιασμός της ζωής στη Σελήνη
Αν και η μαζική μετανάστευση στη Σελήνη δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί τις επόμενες δεκαετίες – και μάλλον ούτε μέσα στον 21ο αιώνα, ήδη έχουν αρχίσει να συντάσσονται μελέτες για το είδος του εποικισμού που κάποια στιγμή θα πραγματοποιηθεί.
Ο Γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού (ESA), Jan Woerner, άχει περιγράψει ένα σεληνιακό χωριό, με ανθρώπους που θα είναι πολίτες της Σελήνης και θα έχουν διάφορες εργασίες και σκοπούς κατά την παρουσία τους εκεί. Η “γήινη” υπηκοότητά τους μπορεί να είναι Αμερικανική, Κινεζική, Ευρωπαϊκή κλπ, αλλά στη Σελήνη θα βρίσκονται με την ιδιότητα του πολίτη της. Την ίδια στιγμή άλλες φωνές υποστηρίζουν ότι η Σελήνη αντί για 7η (ή 8η) ήπειρος, θα πρέπει να θεωρηθεί “Εθνικό Πάρκο”, με την έννοια ότι θα πρέπει να προστατευθεί, για να μπορέσουμε να αντλήσουμε το μέγιστο τον πληροφοριών που προσφέρει η απουσία της ανθρώπινης παρουσίας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μπει φρένο και στην ολοένα και αυξανόμενη βούληση ιδιωτικών εταιρειών να συμμετέχουν σε σεληνιακά προγράμματα και όλες οι αποστολές να ορίζονται από διακρατικές συμφωνίες. Τέλος υπάρχουν και οι υποστηρικτές της οικονομικής εκμετάλλευσης της Σελήνης, που βασιζόμενοι στο Δίκαιο του Διαστήματος, το οποίο υπογράφηκε από 108 χώρες το 1967, υποστηρίζουν ότι ιδιωτικές εταιρείες θα μπορούν να αξιοποιήσουν οικονομικούς πόρους που βρίσκονται στο φυσικό δορυφόρο της Γης, με τρόπο αντίστοιχο που οι πετρελαϊκές εταιρείες δρουν στα διεθνή ύδατα.
…κι ακόμα παραπέρα
Τα 50 χρόνια εορτασμού της πρώτης προσελήνωσης ανθρώπων, έχουν, ωστόσο, ένα ακόμα μήνυμα, πιο μακρινό από τη Σελήνη. Το επόμενο μεγάλο βήμα είναι η αποστολή ανθρώπων σε έναν άλλο πλανήτη, κάτι πολύ πιο δύσκολο, μόνο αν αναλογιστεί κανείς την απόσταση, καθώς και το χρόνο που απαιτεί μια τέτοια αποστολή. Πιο συγκεκριμένα, το πλήρωμα του Apollo 11 χρειάστηκε περίπου 76 ώρες για να μπει σε Σεληνιακή τροχιά και εκτέλεσε μια αποστολή περίπου 8 ημερών. Το ταξίδι στον Άρη χρειάζεται 6 μήνες και η αποστολή ενός πληρώματος απαιτεί τουλάχιστον 2 χρόνια παρουσίας μακριά από τη Γη, χωρίς τη δυνατότητα αποστολής εφοδίων, όπως συμβαίνει στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η NASA έχει διακηρύξει ότι “οι άνθρωποι που θα πατήσουν στον Άρη περπατάνε σήμερα στη Γη”, ορίζοντας με αυτό τον τρόπο ένα γενικό χρονοδιάγραμμα κατάκτησης του κόκκινου πλανήτη από το είδος μας μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Το σίγουρο είναι ότι 50 χρόνια μετά το Apollo και την πρώτη κούρσα του διαστήματος, η ανθρωπότητα βρίσκεται ξανά με “αναμένες τις μηχανές” για νέες μεγάλες κατακτήσεις και τα χρόνια και δεκαετίες που θα ακολουθήσουν πρόκειται να είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα στον τομέα της διαστημικής εξερεύνησης. Σχεδόν το σύνολο των θετικών επιστημών είναι έτοιμο να θέσει τα αντίστοιχα εξωγήινα ερωτήματα και υπάρχει η θεωρητική βάση για την ανάπτυξη αποτελεσματικής έρευνας στο διάστημα και σε άλλα πλανητικά σώματα. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ανθρωπότητα απελευθερωμένη από τα δεσμά που η ίδια βάζει στον εαυτό της ώστε να το καταφέρει.
Comments are closed.